Το Μενελάιον
Στη Θεραπνή, νοτιοανατολικά από τη Σπάρτη, στην άλλη όχθη του Ευρώτα. Το ιερό του Μενέλαου και της Ελένης. Μικρός ναός – ηρώο πάνω σε ψηλό βάθρο σαν πυραμίδα. Η μορφή, που πρέπει να διασώζεται σήμερα, ανάγεται στην κλασική εποχή. Πρέπει όμως να υπήρχε τουλάχιστον από τα γεωμετρικά χρόνια. Ανατολικά του έχουν ανασκαφεί εγκαταστάσεις της εποχής του χαλκού. Η πρωϊμότερη φάση στα μεσοελλαδικά χρόνια.

Ο θολωτός τάφος του Βαφειού
Μία από τις σημαντικότερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις στην ελληνική γη. Στο Βαφειό κοντά στις Αμύκλες. Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως ένα θολωτό τάφο και σε αυτόν δύο χρυσά κύπελλα. Ευρήματα που επισημαίνουν με πανηγυρικό τρόπο πόσο σπουδαία ήταν η περιοχή κατά τα υστεροελλαδικά, τα μυκηναϊκά χρόνια.

Ο μυκηναϊκός θολωτός τάφος του Βαφειού, κατασκευασμένος με μικρές λαξεμένες πέτρες , έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών αρχαιολογικών μελετών, αποκτώντας διεθνή φήμη ακριβώς για τα δύο χρυσά κύπελλα, που βρέθηκαν στο χώρο του. Τα περίφημα αυτά κύπελλα, με παραστάσεις από κυνήγι άγριων ταύρων, βρίσκονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας και παρά το ότι οι έρευνες δεν έχουν προσδιορίσει τη θέση του ανακτόρου της μυκηναϊκής Σπάρτης αποδεικνύουν τον πλούτο και την ανάπτυξη της περιοχής πολύ πριν από το 1000π.Χ. Η σημασία της επιβεβαιώνεται, άλλωστε και από τους μυκηναϊκούς τάφους , που έχουν εντοπιστεί στη θέση “Σπηλάκια”.

Το Θέατρο
Στη Νοτιοδυτική πλευρά του λόφου της Ακρόπολης κάτω από το ιερό της Αθηνάς, βρίσκεται το Αρχαίο Θέατρο της Σπάρτης. Έχει μεσημβρινό προσανατολισμό, όπως συνήθως συμβαίνει στα αρχαία θέατρα, αλλά και λόγω του φυσικού αναγλύφου αποκλίνει ελαφρά προς το νότο. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα αρχαία θέατρα, με εξωτερική διάμετρο 140μ. και φυσικό έδαφος, αλλά με τις εργασίες για τους αναλημματικούς τοίχους σχεδόν τριπλασιάστηκε ο διαθέσιμος χώρος. Η σημερινή μορφή του θεάτρου είναι της Ρωμαϊκής περιόδου και μάλιστα της τελευταίας μετασκευής του κατά τα χρόνια του αυτοκράτορα Θεοδοσίου.